زخم‌هاي ناشي از فشار وزن بدن را مي‌توان زخم‌هاي موقعيتي ناميد. به عبارت ديگر زخم‌هايي كه به علت وضع خاص قرار گرفتن بدن به مدت طولاني ايجاد ميشوند، زخم بستر گفته مي‌شود.
هر چند مفهوم مورد نظر بسيار كلي‌تر است و تنها شامل بيماران بستري نيست و طيف وسيع‌تري را در بر مي‌گيرد.
به طور كلي مي‌توان گفت كه عارضه زخم بستر بر اثر فشار نا متناسب و توزيع نشده ناشي از وزن بدن بر روي بافت‌هايي ايجاد مي شود كه با يك سطح فيزيكي (تخت بيمار ويلچر) تماس طولاني داشته باشد كه نتيجه آن آسيب شديد به بافت‌هاي زير پوست و پوست است.
امروزه اين عارضه سلامتي بسياري از بيماران را تهديد كرده و از مشكلات جدي بيماران است.
آمارها نشان مي‌دهد ساليانه 60هزار نفر در ايالات متحده جان خود را در اثر اين عارضه از دست مي‌دهند. 14-4 درصد بيماران بستري در بيمارستان در معرض ايجاد يا گسترش زخم‌هاي بستر هستند.
اين عارضه معمولا در بخش‌هاي مراقبت‌هاي ويژه و در اثر مراقبت‌هاي ضعيف پرستاري به وجود مي‌آيد ولي عامل عمده‌تر در ايجاد و گسترش اين عارضه در مراقبت‌هاي خانگي از بيمار و به ويژه در بيماران سالمند است.
رگ‌هاي نازك خوني كه مواد غذايي و اكسيژن را به پوست مي‌رسانند در اثر فشار نامتناسب و توزيع نشده ناشي از وزن بدن مسدود شده و كارايي خود را از دست مي‌دهند. زماني كه مواد غذايي و اكسيژن در مدت طولاني به پوست و بافت‌هاي زير پوستي نرسد مردگي بافت اتفاق مي‌افتد و زخم بستر شكل مي‌گيرد.
نتيجه آزمايشاتي كه بر روي حيوانات انجام شده نشان مي‌دهد با اعمال كردن فشاري معادل 60 ميلي‌متر جيوه بر روي پوست به مدت يك ساعت عوارضي قابل شناسايي مانند ه شدن خون سياهرگي و بافت مردگي ظاهر مي‌شود.
در انسان هنگام خوابيدن روي تخت فشاري معادل 70-60 ميلي‌متر جيوه بر برخي اعضاي بدن مانند: لگن(sacrum) پشت سر(occiput) پاشنه پا(hell).وارد مي‌شود. معادل همين فشار هنگام نشستن بر روي صندلي يا ويلچر در ناحيه برجستگي لگن (ishia) وارد مي‌شود . زماني كه پوست و بافت‌هاي زير آن بين وزن بدن و سطح بستر يا ويلچر تحت فشار قرار مي‌گيرند كم خوني موضعي ايجاد مي‌شود كه نتيجه آن ايجاد وقفه در تغذيه مويرگي و جلوگيري از دفع مواد حاصل از سوخت و ساز سلول است كه هر كدام مي‌تواند باعث آسيب ديدگي شديد سلولي شود و اگر اين روند ادامه پيدا كند احتمال مرگ سلول افزايش پيدا مي‌كند.افراد سالم در هنگام خوابيدن يا نشستن مرتبا جابه‌جا ميشوند، در نتيجه وزن بدن را در نقاط مختلف بدن تقسيم مي‌كنند. قرار گرفتن در يك موقعيت خاص به مدت طولاني به علت افزايش فشار باعث ايجاد درد در ناحيه مي‌شود بنابراين فرد بدن خود را حركت داده سطوح تماس را تغيير مي‌دهد و بدينوسيله فشار ناشي از وزن بدن خود را در نقاط مختلف توزيع مي‌كند.بيماران به دليل عدم احساس درد در موضع تماس يا به دليل محدوديت حركتي قادر به تغيير موقعيت خود نبوده كه اين امر باعث طولاني شدن اعمال فشار به بافت‌هاي محل تماس شده و سرانجام سبب مردگي بافت مي‌شود.ناحيه‌اي از بدن كه دچار بافت مردگي شده معمولا خيلي گسترده‌تر و عميق‌تر از آن است كه در روي پوست ديده مي‌شود به عبارت ديگر شدت عارضه در بافت‌هاي زير پوست خيلي بيشتر از روي پوست است. زيرا حساسيت بافت‌هاي ماهيچه‌اي فوق‌العاده بيشتر از سطوح بيروني پوست است.البته عوامل ديگري نيز در ايجاد زخم بستر دخالت دارند به عنوان مثال هنگامي كه فرد روي تخت يا ويلچر قرار مي‌گيرد رگ‌هاي خوني ممكن است كشيده يا خميده شده و باعث ايجاد فشار و در نهايت زخم ميشوند. حتي مقدار كمي ساييدگي يا مالش در سطح پوست مي‌تواند منجر به ايجاد زخم‌هاي كوچك شود.
محل‌هاي شكل گيري زخم بستر
زخم بستر معمولا در جايي شكل مي‌گيرد كه استخوان نيروي زيادي به پوست و بافت‌هاي زير پوستي وارد كرده و آنها را بين سطوح ديگر مانند ساير قسمت‌هاي بدن يا سطح تخت و صندلي محبوس مي‌كند.
افرادي كه به هر دليل مجبور هستند مدتي طولاني را روي تخت بگذرانند به سادگي در معرض ايجاد و گسترش زخم بستر در نواحي داراي برجستگي استخواني مانند لگن(sacrum) ، پشت سر (occiput) ، پشت گوش، زانو، پاشنه پا، دنده‌ها و آرنج هستند. اين عارضه براي افرادي كه همين وضعيت را در روي ويلچر دارند بيشتر در نواحي زانو، قوزك پا، شانه ها، پشت سر و ستون فقرات اتفاق مي‌افتد.
در اين نواحي لايه چربي كه معمولا به عنوان بالشتك براي رگ‌هاي خوني عمل مي‌كند وجود ندارد، در نتيجه هنگامي كه رگ‌هاي خوني تحت فشار ناشي از وزن بدن قرار مي گيرند ميزان اكسيژن بافتي به شدت كاهش مي‌يابد، پوست دچار مردگي شده، بافت‌ها از ناحيه زير پوست تخريب ميشوند و زخم بستر به وجود مي‌آيد.
اين عارضه در نقاطي مانند ناحيه زير شكم (perineum) كه معمولا خيس بوده و معمولاً تميز نمي‌شوند نيز به وجود مي‌آيد، بنابراين تميز كردن و خشك نگه داشتن بدن بيماراني كه قادر به نگهداري ادرار و مدفوع خود نيستند در كاهش احتمال ايجاد و گسترش زخم بستر نقش عمده‌اي ايفا مي‌كند.
دستگاه عصبي افراد سالم هنگام ايجاد فشار در يك ناحيه خاص پيام‌هايي مبني بر وم جابه‌جايي موقعيت بدن صادر كرده و باعث تقسيم فشار وارده بر نواحي مختلف مي‌شود ولي بيماران بستري در تخت كه قادر به حركت نيستند ممكن است حتي بعد از دو ساعت دچار عارضه زخم بستر شوند كه اين زمان براي افرادي كه از ويلچر استفاده مي‌كنند و قادر به حركت نيستند به مراتب كمتر است.
عوامل موثر در ايجاد و گسترش زخم بستر
1. محدود بودن به تخت يا ويلچر
2. عدم توانايي حركتي
3. عدم تواناي كنترل ادرار و مدفوع
4. تغذيه نامناسب و ناكافي
5. كمبود هوشياري ذهني بيمار
مراحل ايجاد زخم بستر
زخم‌هاي بستر را مي‌توان به دو دسته سطحي و عميق تقسيم كرد:
زخم‌هاي عميق در بافت‌هاي زير پوست گسترش مي‌يابند بافت مردگي بيشتر در زير پوست اتفاق مي‌افتد تا روي پوست. اين گونه زخم‌ها را مي‌توان به تاول‌هايي تعبير كرد كه حتي پس از بهبودي اثر خود را به جاي گذاشته و قبل از آنكه ديده شوند يا علامتي از خود بروز دهند به مقدار قابل ملاحظه اي گسترش يافته باشند.
علامت معمول زخم بستر ايجاد توده سخت ارغواني يا بي‌رنگ در زير پوست است و ميزان آسيب ديدگي معمولا خيلي شديد تر از آن است كه در روي پوست قابل شناسايي و ديدن است.
زخم‌هاي سطحي خود به چهار مرحله تقسيم بندي ميشوند كه در هر مرحله ناحيه اي از پوست در گير ميشوند. شناختن هر مرحله جهت درمان مناسب، مفيد است (شكل2).
مرحله اول
در اين مرحله فقط اپيدرم درگير مي‌شود. علامت مشخصه آن قرمز شدن سطح پوست و آسيب سطحي پوست است اگر فشار از بين برود بهبودي به دست مي‌آيد (شكل3).
مرحله دوم
در اين مرحله اپيدرم از بين مي‌رود ميزان آسيب ديدگي پوست به محل اتصال درميس و بافت زير پوستي محدود مي‌گردد. در محل زخم لبه‌هاي غير عادي شكل گرفته و همراه با لايه چربي زير آن ورم کرده و دردناك ميشوند. احتمال عفونت در اين مرحله وجود دارد. در صورتي كه عامل فشار از بين برود هفته‌ها طول مي‌كشد تا زخم التيام يابد (شكل4).
مرحله سوم
آسيب‌ديدگي تا عمق لايه بين استخوان و عضله (fascia)گسترش مي‌يابد. بافت زير پوستي كاملا درگير مي‌شود. محل زخم‌ها دردناك نيستند. احتمال تراوش مايع بد بو و نيز عفونت وجود دارد. در صورت از بين رفتن عامل فشار به ماه‌ها وقت براي التيام زخم نياز است .
مرحله چهارم
آسيب ديدگي ناحيهfascia گسترش مي‌يابد تا حدي كه تاندون‌ها، ماهيچه‌ها، استخوان‌ها و مفاصل را درگير مي‌كند در اين مرحله احتمال عفونت نيز وجود دارد. زخم ممكن است در سطح پوست كوچك به نظر برسد ولي در زير پوست گسترش زيادي يافته باشد. مايعي بد بو از محل زخم تراوش مي‌كند و در صورت از بين رفتن عامل فشار ممكن است بعد از ماه‌ها يا شايد سال‌ها زخم بهبود پيدا كند. يكي از راه‌هاي پيشگيري از ايجاد يا گسترش زخم بستر استفاده از تشك‌هاي مواج است. تشك‌هاي مواج با استفاده از سلول‌هاي محتوي هوا بالشتكي مناسب جهت نواحي تماس ايجاد كرده و باعث توزيع فشار در آن نواحي ميشوند.
تشك‌هاي مواج جهت استفاده در بيماراني با در صد ريسك‌هاي Low, Medium ,High ,Very high طراحي ميشوند. بديهي است قبل از تهيه هر گونه تشك مواج مي‌بايست درجه ريسك بيماران استفاده كننده از آن را مشخص كرد.با استفاده از جداول ارائه شده و محاسبه نمرات هر بيمار مي‌توان درجه ريسك را مشخص كرده و تشك مواج متناسب با آن تهيه كرد.
موج به موج با زخم بستر نوشته دکتر مرتضی بهروزی بهار 1398
آرتز های مورد استفاده در آسیب شبکه بازویی نوشته دکتر مرتضی بهروزی تیرماه۹۸
ملاحظات چهارگانه در طراحی ایمپلنت دندان نوشته دکتر مرتضی بهروزی تیرماه 94
كه ,پوست ,زخم ,ايجاد ,فشار ,بستر ,زخم بستر ,وزن بدن ,زير پوست ,بافت‌هاي زير ,اين عارضه
درباره این سایت